«Ήταν, θυμάμαι, απόγευμα όταν ο διοικητής της 13ης Μοίρας ορειβατικού Πυροβολικού, όπου υπηρετούσα, μας κάλεσε να μας ανακοινώσει ότι έπρεπε να φορτώσουμε και να μετακινηθούμε 15 περίπου χιλιόμετρα προς τα αριστερά, γιατί την άλλη μέρα θα γινόταν επίθεση ενός τάγματος πεζικού και έπρεπε να προετοιμάσουμε την επιχείρηση με μια σειρά βολών.
Όμως, υπήρχε ένας τεράστιος κίνδυνος. Προς την κατεύθυνση της νέας μας θέσης οδηγούσε μόνο ένας δρόμος, μέσα από μία χαράδρα, γνωστή στους Ιταλούς. Αυτή λοιπόν τη χαράδρα τη βομβάρδιζαν συνεχώς, για να την κάνουν αδιάβατη. Τι να κάνουμε τώρα; Να προχωρήσουμε; Θα μας διέλυε το πυροβολικό τους. Να μείνουμε εκεί; Δεν ήταν δυνατό. Η διαταγή ήταν σαφής. Ο διοικητής κάλεσε τους αξιωματικούς όλους. Ανακοίνωσε την εντολή και ζήτησε τις γνώμες τους. Τι να πούμε όμως; Μπροστά φωτιά και πίσω ρέμα. Κάναμε μια προσευχή και ξεκινήσαμε προς τον βέβαιο θάνατο…
Όμως, ο Θεός έκαμε το θαύμα Του. Μόλις αρχίσαμε να μπαίνουμε στην χαράδρα είδαμε να σκάνε τα εχθρικά βλήματα μισό περίπου μίλι, πιο μπροστά από μας. Μέσα στη χαράδρα δεν έπεφτε ούτε ένα!
Παράξενο, είπαμε, η φάλαγγά μας, στρατιώτες και ζώα φορτωμένα τα κανόνια μας, υπερέβαινε τα δύο μίλια. Πηγαίναμε, βλέπετε, αραιά για να μην έχουμε πολλές απώλειες, όταν πέσουν βλήματα. Περάσαμε γρήγορα – γρήγορα όλοι. Και όταν απομακρυνθήκαμε 500 περίπου μέτρα, κατά περίεργο τρόπο άρχισε πάλι να χτυπιέται η χαράδρα… Κοιταχτήκαμε…. Τι νομίζετε είχε συμβεί; Για λίγη ώρα σηκώθηκε ένας δυνατός αέρας με αντίθετη φορά προς την κατεύθυνση των βλημάτων. Εξαιτίας της αντίθετης πίεσης, τα βλήματα έχαναν βεληνεκές, δηλαδή απόσταση..., μάκρος..., και αντί να πέφτουν μέσα στη χαράδρα, που είχαν κανονίσει οι Ιταλοί, έπεφταν μισό μίλι πιο μπροστά. Όταν περάσαμε πια, ο αέρας σταμάτησε και η χαράδρα καιγόταν πάλι από τα βλήματα. Το θαύμα ήταν φανερό. Γονατίσαμε όλοι και ευχαριστήσαμε τον Θεό για την προστασία Του…»
- Μα πώς τρύπωσε το παιδί αυτό στο βαγόνι με τις αποσκευές; Δεν το είδε κανείς; Πώς λέγεσαι παιδί μου;
- Αναστάσιος Χαραλαμπόπουλος.
- Πόσο χρονών είσαι;
- Είμαι δεκατριών. Ήρθα ως εθελοντής, κύριε. Θέλω να πολεμήσω για την Ελλάδα. Είναι και ο πατέρας μου σε άλλο βαγόνι. Δεν το ξέρει ότι τον ακολούθησα…
Πράγματι ο μικρός Αναστάσης ταξίδεψε κρυμμένος από την Αθήνα μέχρι και τον τελευταίο σταθμό πριν το μέτωπο. Ούτε ο ίδιος ο πατέρας του, Αλέξανδρος, ήξερε τίποτα για την παράτολμη απόφασή του. Όταν του τον έφερε ο λοχαγός ήθελε από την μία να τον μαλώσει, αλλά από την άλλη να τον σφίξει στην αγκαλιά του. Δεν ξαφνιάστηκε ο πατέρας με την επιμονή του Αναστάση να μείνει να πολεμήσει, όταν η επιστροφή του στην Αθήνα κρίθηκε αδύνατη. Ήξερε καλά τον γιο του και με πόση αγάπη στην πατρίδα τον μεγάλωνε. Γι’ αυτό και ο πατέρας δέχτηκε εύκολα την πρόταση να υπογράψει για να καταταχτεί ο γιος του εθελοντής στον ελληνικό στρατό, κι ας ήταν το όπλο μεγαλύτερο από το μπόι του.
Γρήγορα ο Αναστάσης βρέθηκε στην πρώτη γραμμή και στην αντάρα της μάχης. Φορούσε τη στολή του στρατιώτη, που με εντολή του διοικητή της μεραρχίας ράφτηκε στα μέτρα του. Γρήγορα γεύτηκε και τη χαρά της νίκης. Όταν ο στρατός μας κατέλαβε την Κορυτσά, ο Αναστάσης μπήκε και παρήλασε στην πρώτη γραμμή επικεφαλής του λόχου.
Βάρυναν οι ώμοι του παιδιού, που από τη μία στιγμή στην άλλη έγινε άντρας, στρατιώτης, πολεμιστής. Μεγάλωσαν οι ευθύνες, μεγάλωσε και η θυσιαστική αγάπη του για τη μάνα Ελλάδα. Τι κι αν ΄ταν παιδί;
Ένα μικρό κρυολόγημα αναγκάζει τους υπευθύνους να τον αφήσουν στα μετόπισθεν, σε ένα μικρό πανδοχείο να αναρρώσει. Ο Αναστάσης αντιλαμβάνεται κάποια στιγμή ότι ένας πελάτης του πανδοχείου κλείνεται στο δωμάτιό του και ότι με ένα περίεργο μηχάνημα κάτι έκανε. Γνωστοποιεί τις υποψίες του στον πανδοχέα και εκείνος καλεί αμέσως την χωροφυλακή. Πράγματι, ο ύποπτος ήταν κατάσκοπος, που έδινε στους Ιταλούς πληροφορίες για τις θέσεις και τις κινήσεις των ελληνικών στρατιωτικών μονάδων της περιοχής. Λίγα λεπτά αργότερα ο κατάσκοπος βρισκόταν στα χέρια των χωροφυλάκων και ο Αναστάσης Χαραλαμπόπουλος, γιος του Αλέξανδρου, μόλις 13 ετών, πήρε προαγωγή στο βαθμό του δεκανέα.
Η γελοιογραφία της εποχής σατιρίζει τη βεβαιότητα του Μουσολίνι (γνωστό ως Ντούτσε: ο ηγέτης) για τη νίκη του στον πόλεμο εναντίον των Ελλήνων. Και ενώ ανακοινώνει στον ιταλικό λαό ότι πίνει τον καφέ του στην Αθήνα, μετά από 103 μέρες πολέμου ακόμα χάνουν από τους Έλληνες. Ο καφές του στο αθηναϊκό καφενείο έχει κρυώσει.
1940. Ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος συνεχίζεται. Στο μέτωπο που έχει δημιουργηθεί οι μάχες είναι σκληρές. Οι τραυματίες και τα θύματα αναρίθμητα και από τις δύο πλευρές. Τα νοσοκομεία της εποχής έχουν γεμίσει κυριολεκτικά από τραυματισμένους στρατιώτες. Παντού, όπου κι αν έστρεφε κανείς το βλέμμα του, αυτό που αντίκριζε ήταν πληγωμένοι και βαριά τραυματισμένοι άντρες.
Μια μέρα, ένα τέτοιο νοσοκομείο επισκέφτηκε η Σοφία Βέμπο, μια τραγουδίστρια της εποχής εκείνης, η οποία με τα τραγούδια της ενθάρρυνε τους Έλληνες στρατιώτες. Καθώς γυρνούσε από κρεβάτι σε κρεβάτι προσπαθώντας να παρηγορήσει και να στηρίξει τους στρατιώτες μας, παρατήρησε κάποια στιγμή έναν νεαρό τραυματία, ο οποίος είχε χάσει την όρασή του κατά τη διάρκεια μιας μάχης. Η καρδιά της σφίχτηκε. Πλησίασε κι άρχισε να του μιλά, για να του δώσει κουράγιο. Εκείνος στεκόταν λιγομίλητος, την άκουγε και κυρίως, ζητούσε ανυπόμονα να μάθει νέα από το μέτωπο.
Σε κάποια στιγμή τα μάτια του νεαρού στρατιώτη άρχισαν να βουρκώνουν. Σε λίγο, ο στρατιώτης εκείνος, που μέχρι πριν λίγες μέρες πολεμούσε τον εχθρό στα δύσβατα βουνά της Αλβανίας σαν λιοντάρι, έκλαιγε σαν μικρό παιδί. Η Βέμπο βλέποντάς τον, συγκινημένη, σταμάτησε να μιλά. Δεν ήξερε τι άλλο να πει προκειμένου να τον βοηθήσει. Δεν ήταν και μικρό πράγμα αυτό που του είχε συμβεί! Είχε χάσει ολοκληρωτικά και για πάντα την όρασή του. Έμειναν κι οι δύο σιωπηλοί για μερικά δευτερόλεπτα. Κάποια στιγμή, ο στρατιώτης γύρισε το γεμάτο δάκρυα πρόσωπό του προς τη Βέμπο και της είπε:
Δεν κλαίω για τα μάτια που έχασα, αλλά γιατί δεν έχω άλλα δύο να τα δώσω για την πατρίδα.
Εκείνη, μόλις τ’ άκουσε αυτό, τα έχασε. Δεν ήξερε τι να πει. Η συγκίνησή της έγινε ακόμα μεγαλύτερη. Είχε πάει κοντά του για να τον παρηγορήσει, αλλά τελικά αυτό δεν χρειαζόταν. Το μόνο που ήθελε ο νέος εκείνος, ήταν να ξαναγυρίσει και να πολεμήσει στο μέτωπο, στο πλευρό των υπόλοιπων Ελλήνων, για την ελευθερία της πατρίδας μας.
Σ’ εσάς, που για τη λευτεριά και την τιμή
µε του Χριστού την πίστη στην ψυχή
για την πατρίδα αγωνιστήκατε. (2)
Σ’ εσάς, που του θανάτου την αψηφισιά
και τη μεγαλοσύνη της καρδιάς
κληρονομιά σ’ εμάς αφήσατε. (2)
Σ’ εσένα, Σουλιώτισσα, μάνα γενναία,
Ηπειρώτισσα, καπετάνισσα,
σ΄εσέ, Μακεδόνισσα, Θρακιώτισσα κόρη
κι αδερφή Ψαριανή λεβέντισσα,
που χάρισες συ στον αγώνα
αδάμαστα τα κλεφτόπουλα
και ναυμάχους φοβέρας στα πέλαγα,
διαλεχτά Ελληνόπουλα.
Και σ’ εσένα που είδες να σβήνουν
οι ελπίδες και τα χρυσόνειρα,
Μικρασιάτισσα, Μεσολογγίτισσα,
της θυσίας αρχόντισσα.
Και σ΄ εσένα, μικρή Κυπριοπούλα,
που ακόμα προσμένεις και ζητάς
αναστάσιµα και γλυκοτόνιστα
ν᾿ ακουστούν νικητήρια.
Σ’ εσάς, που για τη λευτεριά και την τιμή…
Σ’ εσάς, γυναίκες Ελληνίδες, η καρδιά
μ’ ευγνωμοσύνης δάφνη και μυρτιά
ξανά με σέβας υποκλίνεται.
Σ’ εσάς.
Το τραγούδι αναφέρεται στις γυναίκες της Ελλάδας, οι οποίες αγωνίστηκαν για την πατρίδα κατά τη διάρκεια της ιστορίας μας. Στις μητέρες, κόρες, αδερφές… Δεν πολέμησαν οι περισσότερες στα πεδία των μαχών, όπως οι Σουλιώτισσες, αλλά προσέφεραν με τον δικό τους τρόπο. Γέννησαν και ανέθρεψαν ανθρώπους ελεύθερους στην ψυχή, που δε δίστασαν να θυσιαστούν για την ελευθερία. Γυναίκες που άντεξαν τον ξεριζωμό και την ήττα του πολέμου, όπως οι Μικρασιάτισσες και οι Μεσολογγίτισσες. Άλλες που πάντα ελπίζουν για τη νίκη.
Αυτές οι Ελληνίδες μάς άφησαν μια μεγάλη κληρονομιά, το θάρρος, την ελπίδα, την πίστη, ώστε να μη φοβόμαστε - ούτε και τον θάνατο - όταν πρόκειται να αγωνιστούμε για την ελευθερία. Σε όλες αυτές ο καθένας μας προσφέρει την ευγνωμοσύνη του και υποκλίνεται με σεβασμό, γιατί αυτές ήταν, είναι και θα είναι οι κρυφές μεγάλες ηρωίδες.
Ο Ανθυπολοχαγός του Πυροβολικού, Γεώργιος Παυλίδης:
«Προ της επιθέσεως των Ιταλών της 9ης Μαρτίου 1941 είχαμε κατασκηνώσει λίγο πιο κάτω απ’ το χωριό Τοσκέσι… Κάναμε τεχνητή απόκρυψη των σκηνών και των πυροβόλων με κλαδιά δέντρων. Μια βραδιά είχε βρέξει και δεν ρίξαμε κλαδιά στη σκηνή μας. Το πρωί ερχόταν ένα αναγνωριστικό ιταλικό αεροπλάνο. Έπαιρνε φωτογραφίες και αν ανακάλυπταν παραλλαγή του χώρου, έρχονταν και βομβάρδιζαν. Έτσι και την ημέρα εκείνη ήλθε, βρήκε τη σκηνή χωρίς καμουφλάζ, τη φωτογράφισε και μετά από μιάμιση ώρα ήλθαν 15-20 αεροπλάνα στούκας, που κατέβηκαν στα 30-35 μέτρα χαμηλά και άρχισαν να σπέρνουν βόμβες.
Τρέξαμε να κρυφτούμε. Εγώ χώθηκα σ’ ένα σωρό από τσουβάλια. Οι κρότοι ήταν εκκωφαντικοί. Είχε καλυφθεί από καπνούς όλος ο καταυλισμός. Όπως ήμουν ξαπλωμένος ανάσκελα, έβλεπα καθαρά το αεροπλάνο, τον αεροπόρο, τα χέρια του, τις βόμβες. Είπα μέσα μου: Τώρα ήρθε το τέλος μου.
Επιτέλους, κάποτε τα αεροπλάνα έφυγαν. Με δισταγμό σηκώθηκα. Δεν ακουγόταν κανένας θόρυβος. Ησυχία θανάτου. Μονολόγησα: «Εγώ μόνο ζω». Όμως, σιγά σιγά έβλεπα να σηκώνονται μερικά κουρέλια. Λίγο λίγο γέμισε ο τόπος.
Ζητωκραυγές, σταυροκοπήματα παντού. Ο Διοικητής διατάσσει προσκλητήριο. Και το θαύμα: Μέσα σε αυτή τη φωτιά του σιδήρου δεν είχαμε ούτε έναν στρατιώτη νεκρό ή πληγωμένο. Ο Διοικητής δέχτηκε την πρότασή μου να κάνουμε μια ευχαριστήρια Θεία Λειτουργία. Κοντά μας ήταν ο στρατιωτικός ιερέας. Συγκεντρωθήκαμε και αποφασίσαμε να γίνει πρώτα εξομολόγηση. Πράγματι εξομολογήθηκαν αξιωματικοί και οπλίτες και το πρωί σε μια μεγάλη σπηλιά έγινε η Θεία Λειτουργία. Εκείνες τις μέρες περπάτησε ο Θεός ανάμεσά μας».
Ο συνταγματάρχης Αθανάσιος Γιαννακόπουλος του 66ου Συντάγματος Πεζικού περιμένοντας την εχθρική επίθεση θέλησε να αντικαταστήσει μεταξύ τους το 2ο με το 3ο τάγμα. Ο διοικητής του 3ου τάγματος τον παρακάλεσε να τον αφήσει στην επικίνδυνη θέση, για να δεχτεί αυτός την επίθεση του εχθρού.
«Άφησέ με, κύριε συνταγματάρχα, σε παρακαλώ, εδώ που είμαι, για να περιποιηθώ εγώ τους Ιταλούς», του είπε.
Η παράκλησή του τον συγκίνησε, διότι ήταν γνωστή η ιταλική υπεροχή σε όπλα και δυνάμεις. Υποχώρησε στην παράκλησή του. Τον συνεχάρη και του ευχήθηκε καλή επιτυχία.
9 Μαρτίου 1941
Εβδομήντα Ιταλοί επίλεκτοι στη διάρκεια της νύχτας 8 προς 9 Μαρτίου είχαν καταλάβει το παρατηρητήριο Σέλιανι. Οι επίλεκτοι αυτοί είχαν δώσει τον όρκο: «Νίκη ή θάνατος» και είχαν την υπόσχεση από τους ανωτέρους τους ότι, εάν πετύχαιναν την αποστολή τους, ο καθένας θα έπαιρνε 3.000 λιρέτες και επιπλέον 500 λιρέτες για κάθε Έλληνα αιχμάλωτο.
Εναντίον αυτών των 70 επίλεκτων αντεπιτέθηκε μια ομάδα. Ήταν ο λοχίας Χατζηγιάννης με 13 γενναίους.
Ο Χατζηγιάννης και οι άντρες του δεν ήταν επίλεκτοι. Ήταν ό, τι ήταν και ο υπόλοιπος ελληνικός στρατός. Δεν είχαν πάρει καμιά υπόσχεση για χρηματική αμοιβή. Όμως είχαν την περηφάνεια ότι πολεμούσαν για την ελευθερία της πατρίδας τους.
«Πάνω τους ρε Χατζηγιάννη» ακούστηκε και ο Χατζηγιάννης όρμηξε με τους 13 γενναίους του.
Ο Ιταλός υπολοχαγός πρόσταξε με μια κίνηση τους επίλεκτούς του να επιτεθούν και να αιχμαλωτίσουν τη χούφτα των Ελλήνων. Κατά την κίνηση όμως αυτή μια σφαίρα του Χατζηγιάννη τον άφησε νεκρό. Αλλά ταυτόχρονα μια άλλη ιταλική σφαίρα άφηνε νεκρό τον Χατζηγιάννη…
Δύο αντίθετα συναισθήματα γεννήθηκαν στα δυο αντίπαλα τμήματα από τον θάνατο των αρχηγών τους. Οι επίλεκτοι Ιταλοί δείλιασαν και οπισθοχώρησαν. Η μικρή ομάδα του Χατζηγιάννη επιτέθηκε με περισσότερη ορμή με νέο αρχηγό της τον δεκανέα…
Οι επίλεκτοι δεν άντεξαν στην ορμή των στρατιωτών μας. Στρέφουν τα νώτα και τρέχοντας με όση ταχύτητα μπορούσαν κατέβηκαν τους βράχους του Σέλιανι. Λησμόνησαν τον όρκο τους, εγκατέλειψαν τη σημαία τους, όσοι επέζησαν έχασαν και τις λιρέτες.
Η εντολή είναι επείγουσα:
-Πρέπει να καταληφθεί το ύψωμα!
Το ύψωμα, όμως, εκείνο ήταν σωστό φρούριο. Το φρουρούσαν πολυάριθμοι εχθροί οπλισμένοι με όλα τα μέσα. Αλλά ο λοχαγός είχε γενναίους άνδρες μαζί του, δοκιμασμένους σε πολλές μάχες. Γι’ αυτό και δε φοβάται τη δύσκολη επιχείρηση.
Την ώρα όμως, που είναι έτοιμος να δώσει στους στρατιώτες του το σύνθημα της επίθεσης, μια ξαφνική βροχή από σφαίρες κι οβίδες από τις εχθρικές θέσεις, τους καθηλώνουν. Ο τόπος που βρίσκονται μοιάζει με κόλαση. Εκρήξεις, καπνοί, χώματα, πέτρες δημιουργούν μια αφόρητη κατάσταση. Τα βλήματα σκάνε πάνω στους βράχους με κρότους τρομακτικούς. Η φωτιά και το σίδερο καίνε κι ερημώνουν τον τόπο. Οι εχθροί ρίχνουν αλύπητα το υλικό που σκορπά τον θάνατο. Νομίζει κανείς, πως κανένας δε θα μείνει ζωντανός. Κι όμως οι θερμές προσευχές του πιστού λοχαγού στην Παναγία κάνουν το θαύμα. Κανένα βλήμα δεν πετυχαίνει τον στόχο του και κανείς άνδρας από τους τριακόσιους περίπου δεν έπαθε τίποτε, εκτός από έναν που τραυματίστηκε ελαφρά. Υψώνουν ευχαριστίες στην ακατανίκητη προστάτη του Στρατού μας, στην Παναγία και στον Κύριο των Δυνάμεων.
Εν τω μεταξύ, η διαταγή της επίθεσης θα πρέπει να εκτελεστεί άμεσα, αλλά πώς;
- Να γίνει η επίθεση με κάθε θυσία! δίνει εντολή ο διοικητής.
- Κύριε διοικητά, είναι δύσκολο να εκτελεστεί η εντολή. Πρέπει να περάσουμε από ένα μέρος που δεν έχει ούτε ένα δέντρο κι ούτε έναν βράχο. Κάθε προσπάθεια να περάσουμε θα σημαίνει βέβαιο θάνατο για τους στρατιώτες μου.
- Πρέπει οπωσδήποτε να καταλάβετε το οχύρωμα! Πρόκειται όλος ο στρατός να κάνει μεγάλης έκτασης επιχείρηση και πρέπει και ο λόχος σας να κινηθεί. Ο Θεός κι η Παναγία μαζί σας!
Τότε, ο λοχαγός φωνάζει τα παλικάρια του:
- Παιδιά! Ξεκινάμε με την ευχή της Παναγίας. Θα μας προστατέψει. Ξεκινήστε μόλις σας δώσω το σύνθημα. Ζητώ από όλους θάρρος και ψυχραιμία.
Οι άνδρες με επικεφαλής τον λοχαγό αρχίζουν να σύρονται στο έδαφος και να πλησιάζουν την επικίνδυνη ζώνη. Ο εχθρός και με κλειστά μάτια να πυροβολούσε θα τους εξουδετέρωνε.
«Βοήθα, Παναγία μας!», αυτή είναι η θερμή προσευχή όλων. Καθώς λοιπόν προχωρούν και πριν αρχίσουν να περνούν το δύσκολο σημείο, συμβαίνει κάτι θαυμαστό. Ενώ μέχρι τότε ο ουρανός ήταν κατακάθαρος, όλη η γυμνή κι ακάλυπτη εκείνη έκταση σκεπάζεται από ένα πυκνό σύννεφο ομίχλης. Τίποτε δε δικαιολογεί τη δημιουργία του νέφους εκείνη ακριβώς τη στιγμή. Ο λοχαγός κι οι στρατιώτες επωφελούνται από την παρουσία της ομίχλης και σε λίγα λεπτά διασχίζουν τη ζώνη. Όταν οι εχθροί τούς αντιλαμβάνονται, οι στρατιώτες μας είναι πια μέσα στα χαρακώματα των αντιπάλων. Οι εχθροί εγκαταλείπουν τις θέσεις τους και προσπαθούν να φύγουν. Όσοι μένουν, συλλαμβάνονται ζωντανοί. Τα πυροβόλα τους πέφτουν στα χέρια των στρατιωτών μας.
Εν τω μεταξύ η ομίχλη διαλύθηκε. Η νίκη όμως είχε πραγματοποιηθεί. Η χαρά είναι απερίγραπτη. Απ’ όλων τις ψυχές ολόθερμη η ευγνωμοσύνη και η ευχαριστία προς την Παναγία για τη θαυματουργική της επέμβαση. Όχι μόνο τους έσωσε, αλλά τους οδήγησε κι άλλη μια φορά στον θρίαμβο.
Από τα βάθη των αιώνων ξεκινάει
µε φύλλα δάφνης και µε φως στεφανωμένη,
η Ελλάδα αιώνια στους επτά ουρανούς περνάει
και πλημμυρίζει φως την οικουμένη.
Γαλάζια θάλασσα, πράσινα βουνά,
καίγεται χρυσό το μεσημέρι
πουθενά (3) το καλοκαίρι
δεν είναι έτσι όμορφο και φωτεινό.
Γαλάζια θάλασσα, άγια δειλινά,
λούζονται στο φως θαλασσοπούλια
και γυρνά (3) στα ύψη η Πούλια,
φάρος πού οδηγεί στον ουρανό.
Γαλάζια χώρα, ο Θεός σ᾿ έχει χαρίσει
την ομορφιά, τη λεβεντιά, τη δύναμή σου.
Το φως σου σκόρπισε στον κόσμο να θυμίζει
τη λάμψη του δικού του Παραδείσου.
Γαλάζια θάλασσα, πράσινα βουνά…
Γαλάζια θάλασσα, άγια δειλινά…
Ελλάδα, παίρνουμε το δρόμο και κινάμε
για κει που χάραξε η μεγάλη σου ιστορία
και σου υποσχόμαστε για πάντα να φυλάμε
την πίστη µας και την Ελευθερία.
Γαλάζια θάλασσα, πράσινα βουνά…
Γαλάζια θάλασσα, άγια δειλινά…
Στις 9 Μαρτίου 1941 ήταν η Κυριακή της Ορθοδοξίας και η μνήμη των Αγίων Σαράντα Μαρτύρων που ήταν και εκείνοι στρατιώτες. Από νωρίς το πρωί οι Έλληνες στρατιώτες ετοιμάστηκαν για τη Θεία Λειτουργία. Την ίδια όμως ώρα άρχισε να ρίχνει το ιταλικό πυροβολικό. Οι όλμοι και οι οβίδες σαν βροχή έσκαγαν κοντά στο σπίτι όπου είχαν για κατάλυμα. Ο διοικητής πλησίασε τον ιερέα του τάγματος, τον π. Χρυσόστομο, και με δισταγμό τον παρακάλεσε να μην κάνουν τη Θεία Λειτουργία και οι στρατιώτες να κρυφτούν στα χαρακώματα ώστε να προστατευτούν. Όμως, ο π. Χρυσόστομος του απάντησε αποφασιστικά:
- Σήμερα επιβάλλεται να κάνουμε τη Θεία Λειτουργία και ο Θεός θα μας προστατέψει.
Και πράγματι οι στρατιώτες μαζεύτηκαν σε ένα μικρό δωμάτιο που χρησίμευε ως ναός και η Θεία Λειτουργία ξεκίνησε. Δεν πέρασαν λίγα λεπτά και μια οβίδα «έγλειψε» τον τοίχο του κτηρίου και καρφώθηκε στο έδαφος χωρίς να σκάσει. Αν έσκαγε, σίγουρα θα σκοτώνονταν όλοι. Μια άλλη καρφώθηκε στο χώμα παραπέρα δίχως να προκαλέσει ζημιά. Τα πυρά του εχθρού, καθώς περνά η ώρα, πυκνώνουν και πέφτουν ασταμάτητα. Όμως η Θεία Λειτουργία προχωρεί. Οι άνδρες που βρίσκονται μέσα στο μικρό δωμάτιο περιφρονούν τον κίνδυνο. Μένουν στητοί, ακίνητοι σαν λυγερές οξιές. Συμμετέχουν με ευλάβεια στο Μυστήριο.
Η στιγμή της Θείας Κοινωνίας θα μείνει αξέχαστη σε όλους. Καθώς προσέρχονται οι στρατιώτες για να κοινωνήσουν, κλαίνε. Και τα δάκρυά τους πέφτουν στην αγία λαβίδα. Έτσι, το Σώμα και το Αίμα του Χριστού αναμιγνύονται με τα δάκρυα των ηρώων.
Σαν κοινωνήσανε όλοι τους, ο βομβαρδισμός τελείωσε και με έκπληξη διαπίστωσαν πως όλοι τους ήταν ζωντανοί και το δωμάτιο - ναός άθικτο από τις τόσες οβίδες. Μα σαν βγήκαν, αντίκρισαν ένα φοβερό θέαμα που κι αυτό θα τους έμενε αξέχαστο. Τέσσερις στρατιώτες δείλιασαν και αντί να παραμείνουν στη Θεία Λειτουργία, θέλησαν να προφυλαχτούν σε ένα χαράκωμα. Όμως μια οβίδα έσκασε δίπλα τους και τους σκότωσε. Το απόγευμα ο π. Χρυσόστομος τέλεσε την νεκρώσιμη ακολουθία.
Την ίδια μέρα έγραψε με συγκίνηση στο ημερολόγιό του:
- Τα αεροπλάνα να μουγκρίζουν… και εμείς ατάραχοι να τελούμε τη Θεία Λειτουργία. Πόσο θάρρος μας έδωσες σήμερα, Κύριε!
Ξημερώνει η 7η Απριλίου 1941. Όλο το βράδυ βομβαρδίζονται τα οχυρά. Τα οχυρά πλέον είναι αδύνατον να συνεννοηθούν μεταξύ τους. Οι τηλεφωνικές γραμμές, που με κίνδυνο έχουν επισκευαστεί τη νύχτα, κόβονται ξανά από τους βομβαρδισμούς. Μια ελληνική περίπολος ψάχνει να ανακαλύψει τη ζημιά με πολλή προφύλαξη, γιατί τα γερμανικά πολυβόλα από τον λόφο 205 παρακολουθούν.
Δόξα σοι ο Θεός! Μπροστά τους ο στύλος με τα κομμένα σύρματα. Ο δεκανέας με ταχύτητα βάζει τα αγκαθωτά του πέδιλα.
- Τρελάθηκες; Θα ανέβεις στον στύλο μέρα-μεσημέρι; του φωνάζει ο ανθυπασπιστής των διαβιβάσεων.
- Κι ο φρούραρχος που περιμένει να συνεννοηθεί με τα άλλα οχυρά;
Ο δεκανέας δένεται με την ειδική ζώνη του… Ανεβαίνει…
- Θα σε δουν και θα σε σκοτώσουν οι Γερμανοί. Περίμενε να νυχτώσει.
- Ο φρούραρχος βιάζεται! απαντά.
Οι Γερμανοί τον βλέπουν. Γύρω του αρχίζουν να σφυρίζουν οι σφαίρες. Δουλεύει χωρίς φόβο, ήρεμος και όταν μια σφαίρα περνά πολύ κοντά του, λέει:
- Κάνε ησυχία, εκτελώ σπουδαία αποστολή.
Μια σφαίρα χτυπά τον στύλο ακριβώς κάτω από τα πόδια του!
- Κύριε φρούραρχε, ό,τι και να γίνει, εγώ θα σε συνδέσω. Θα σου δώσω φωνή!
Με γρηγοράδα ενώνει τις δύο κομμένες γραμμές. Τα οχυρά συνεννοούνται. Ο δεκανέας αρχίζει να κατεβαίνει με ικανοποίηση. Έκανε το χρέος του. Μα οι σφαίρες με περισσότερη τώρα μανία τον κυνηγάνε. Μια ριπή τον πετυχαίνει κατάστηθα! Καθώς είναι δεμένος με τη ζώνη και στηρίζεται στα αγκαθωτά πέδιλα, δεν πέφτει κάτω παρά γέρνει πίσω και τα χέρια του κρεμούν.
Έτσι, πάνω στον στύλο, γίνεται μια ζωντανή σημαία που διαλαλεί το μεγαλείο της ψυχής των ανθρώπων αυτής της χώρας.
Μες στους δρόμους τριγυρνάνε
οι μανάδες και ζητάνε ν' αντικρίσουνε
τα παιδιά τους, που ορκιστήκαν,
στον σταθμό σαν χωριστήκαν,
να νικήσουνε.
Μα για 'κείνους που 'χουν φύγει
και η δόξα τους τυλίγει, ας χαιρόμαστε
και καμιά ποτέ ας μην κλάψει,
κάθε πόνο της ας θάψει
κι ας ευχόμαστε:
«Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά,
που σκληρά πολεμάτε πάνω στα βουνά,
παιδιά, στη γλυκιά Παναγιά
προσευχόμαστε όλοι να 'ρθετε ξανά».
Λέω σ' όσες ξαγρυπνάνε
και για κάποιον ξενυχτάνε
και στενάζουνε,
πως η πίκρα κι η τρεμούλα
σε μια γνήσια Ελληνοπούλα
δεν ταιριάζουνε.
Ελληνίδες του Ζαλόγγου
και της πόλης και του λόγγου και Πλακιώτισσες,
όσο κι αν πικρά πονούμε,
υπερήφανα ας πούμε
σαν Σουλιώτισσες:
«Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά,...»
«Με της νίκης τα κλαδιά
σας προσμένουμε, παιδιά!»
Λογαριάσατε λάθος με τον νου σας, εμπόροι·
δε μετριέται πατρίδα, λευτεριά με τον πήχυ!
Κι αν μικρός είν' ο τόπος, και το θέλει και μπόρει
τον ασήκωτο βράχο να τον φάει με το νύχι.
Τούτ' η δίψα δε σβήνει, τούτ' η μάχη δεν παύει·
χίλια χρόνια αν περάσουν, δεν πεθαίνουμε σκλάβοι.
Όχι, εσάς δε σας θέλει τούτη η γη, δε σας ξέρει!
Όλα εδώ είναι δικά μας! Τι απ' το κάθε λιθάρι,
απ' το χώμα, απ' το δέντρο, το νερό και τ' αγέρι,
το κορμί μας μια στάλα για να γίνει έχει πάρει.
Η ψυχή μας επήρε μια πνοή απ' το καθένα.
Όλα εδώ 'ναι δικά μας - μα για σας όλα ξένα!
Αψηλά τις καρδιές μας! Μες στης γης μας το χώμα
πιο βαθιά ριζωμένοι, κι ας μανίζουν οι ανέμοι.
Τούτο ακόμα τον χρόνο, τούτ' την άνοιξη ακόμα,
στον ορίζοντα πέρα τ' άγιο φως σ' ανασταίνει.
Αψηλά τις καρδιές μας κι αρχινά να ροδίζει!
Η αλυσίδα μας πήρε να βογγά και να τρίζει.
Τούτ' η δίψα δε σβήνει,...
Ο Γερμανός συγγραφέας Έρχαρτ Κέστνερ διηγήθηκε.
«Στα 1952 πήγα για πρώτη φορά μετά τον πόλεμο, στην Αθήνα. Η γερμανική πρεσβεία, όταν άκουσε πως είχα πρόθεση να πάω στην Κρήτη, μου συνέστησε να λέω πως είμαι Ελβετός, επειδή ήταν πολύ νωρίς ακόμα και οι πληγές από τη γερμανική κατοχή ανοιχτές. Αλλά εγώ τους ήξερα τους Κρητικούς. Από την πρώτη στιγμή είπα πως είμαι Γερμανός και όχι μόνο δεν κακόπαθα, αλλά ξαναέζησα παντού όπου πέρασα τη θρυλική κρητική φιλοξενία.
Ένα σούρουπο, καθώς ο ήλιος βασίλευε, πλησίασα το γερμανικό νεκροταφείο στο οποίο είχαν ταφεί οι Γερμανοί στρατιώτες που είχαν χάσει τη ζωή τους στην περίοδο της κατοχής. Ήταν έρημο με μόνο σύντροφο τις τελευταίες ηλιαχτίδες. Έκανα όμως λάθος. Υπήρχε εκεί και μια ζωντανή ψυχή. Ήταν μια μαυροφορεμένη γυναίκα. Με μεγάλη μου έκπληξη την είδα ν’ ανάβει κεριά στους τάφους των Γερμανών νεκρών του πολέμου και να πηγαίνει μεθοδικά από μνήμα σε μνήμα. Την πλησίασα ξαφνιασμένος και τη ρώτησα:
- Είστε από εδώ;
- Μάλιστα, μου απαντά.
- Και τότε γιατί το κάνετε αυτό; Οι άνθρωποι αυτοί σκότωσαν Κρητικούς.
Μου απάντησε:
«Παιδί μου, από την προφορά σου φαίνεσαι ξένος και δεν θα γνωρίζεις τι συνέβη εδώ από το 1941 μέχρι το 1944. Ο άντρας μου σκοτώθηκε στη μάχη της Κρήτης κι έμεινα με τον μονάκριβο γιο μου. Μου τον πήραν οι Γερμανοί όμηρο το 1943 και πέθανε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, στο Σαξενχάουζεν. Δεν ξέρω πού είναι θαμμένο το παιδί μου. Ξέρω όμως πως όλα τούτα ήταν τα παιδιά κάποιας μάνας, σαν κι εμένα. Και ανάβω τα καντήλια στη μνήμη τους επειδή οι μάνες τους δεν μπορούν να έρθουν εδώ κάτω. Σίγουρα μια άλλη μάνα θα ανάβει το καντήλι του δικού μου παιδιού».
«Μόνο στην Ελλάδα θα μπορούσε να δοθεί αυτή η απάντηση».
Αναφέρει ένας στρατιώτης: «Έλαβα εντολή να μεταφέρω πυρομαχικά στην 1η γραμμή. Είχα πολλές ημέρες να κοιμηθώ, νύσταζα φοβερά, αλλά έπρεπε να πάω γιατί ήταν μεγάλη ανάγκη. Οδηγούσα και κλείνανε τα μάτια μου, κοιμόμουν σχεδόν στο τιμόνι. Σε κάποια στιγμή βλέπω στο παρμπρίζ τη μορφή της Παναγίας. Τρομαγμένος πατάω φρένο. Σταματώ. Κατεβαίνω κάτω και τι να δω. Οι μπροστινές ρόδες είχαν σταματήσει ακριβώς στο χείλος μιας μεγάλης χαράδρας με πολλά δέντρα. Αν έπεφτα εκεί κάτω στον γκρεμό θα γινόταν έκρηξη των πυρομαχικών και μεγάλη πυρκαγιά. Εμένα δεν θα με έβρισκε κανείς.»
Τον Απρίλιο του 1941 ιταλικά και γερμανικά αεροπλάνα βομβάρδισαν το Αίγιο. Καμία όμως από τις εχθρικές βόμβες δεν βρήκε τον στόχο της. Όλες έπεφταν στη θάλασσα. Μία από τις βόμβες έπεσε και σφηνώθηκε μέσα στην καμινάδα του εργοστασίου Χαρτοποιίας Αιγίου, που βρίσκεται στην παραλία, την ώρα που το εργοστάσιο ήταν σε λειτουργία. Η βόμβα σφηνώθηκε μέσα στην καυτή καμινάδα και όμως δεν εξερράγη. Δέχτηκε αρκετές ακόμη βόμβες, έμεινε όμως άθικτο. Πολλοί άνθρωποι εργάζονταν εκεί. Τα θύματα θα ήταν πολλά. Γι’ αυτό και αποτέλεσε στόχο του εχθρού. Αργότερα, μετά την απελευθέρωση της Πατρίδας, οι Ιταλοί αεροπόροι που είχαν πάρει μέρος στον βομβαρδισμό του Αιγίου, ομολόγησαν ότι κατά την έφοδό τους δεν μπορούσαν να στοχεύσουν με επιτυχία, επειδή ένα νέφος πυκνό κάλυπτε ολόκληρη την πόλη. Η σκέπη της Παναγίας μας έσωσε την πόλη.
Ο Μουσολίνι βρίσκεται πεσμένος στο χώμα, χτυπημένος και τα ρούχα του είναι σκισμένα. Ο Έλληνας τσολιάς στέκεται μπροστά του άθικτος με τα χέρια στη μέση, καθώς τον έχει νικήσει. Τότε ο Ιταλός δικτάτορας στρέφεται στον σύμμαχό του Χίτλερ. Ομολογεί ότι αρχικά η Ιταλία ξεκίνησε τον πόλεμο και τον παρακαλεί τώρα να παρέμβει. Του ζητάει η Γερμανία να νικήσει την Ελλάδα κι έτσι μετά αυτός να περηφανεύεται ότι η Ιταλία κέρδισε. Και όντως έτσι συνέβη...
Η Ελλάδα, μετά από περίπου 7 μήνες που νικούσε την Ιταλία, δέχτηκε και την επίθεση των Γερμανών. Τελικά, με δύο πάνοπλους αντιπάλους και με τις δυνάμεις τις διασπασμένες χάνει τον πόλεμο. Μετά η Ιταλία, η Γερμανία και η Βουλγαρία κατέχουν την Ελλάδα και τη μοιράζουν μεταξύ τους. Όμως οι ‘Ελληνες ακόμα και υπό κατοχή θα αντισταθούν.
Ελάτια ψηλά και απότομοι βράχοι,
η κάθε σου πέτρα μηνά και μια μάχη
και κάθε βελόνα του πεύκου κεντά
με του ήλιου τα χρώματα τη λεβεντιά.
Ο κάμπος υφαίνει καρπούς και λουλούδια,
ο φλοίσβος συνθέτει για ’σένα τραγούδια
και κάθε σου κύμα σμιλεύει μ’ ορμή
στα βράχια τη δόξα και την αρετή.
Σκύβω, το χώμα σου φιλώ,
ω! μάνα γη! κι ακούω εδώ παλμούς
μαρτυρικούς και άγιους·
ω! μάνα γη! κάνω ευχή κι εγώ,
ηρώων τα ίχνη ν’ ακολουθώ.
Τ’ αμπέλια σου στήνουν τρανό πανηγύρι,
ειρήνη γεμίζει το κάθε κροντήρι,
οι δάφνες φυτρώνουν αντάμα μ’ ελιές,
το πνεύμα χορεύει με τις αρετές.
Γαλάζια ουράνια και ακρογιαλιές,
λευκά εξωκλήσια και αϊτοφωλιές,
ορθόδοξη πίστη και λευτεριά,
μ’ αυτά πατρίδα μου σε ζω βαθιά.
Σκύβω, το χώμα σου φιλώ,...
Στη Δράμα η ξένη κατοχή ήταν βουλγαρική. Οι στερήσεις, οι αρρώστιες και η πείνα είχαν πάρει τρομακτικές διαστάσεις και ο θάνατος θέριζε κάθε μέρα μικρούς και μεγάλους και ιδιαιτέρως τα παιδιά. Εκεί ζούσε και μια χήρα με πέντε παιδιά. Τον άντρα της τον είχαν σκοτώσει οι κατακτητές στις σφαγές της 29ης Σεπτεμβρίου του 1941.
Ήταν παραμονή του Ευαγγελισμού, 24 Μαρτίου του 1942.
Από τρόφιμα της είχαν απομείνει ένα δάκτυλο ελαιόλαδο και μία χούφτα καλαμποκάλευρο. Εκείνο το απόγευμα σκέφτηκε ότι αύριο, του Ευαγγελισμού, είχε έστω και κάτι λίγο για τροφή στα παιδιά: εκατό δράμια αλευράκι κι ένα δάχτυλο λαδάκι.
Ξαφνικά τα μάτια της έπεσαν πάνω στο σβησμένο καντήλι, που ήταν κρεμασμένο μπροστά στο εικονοστάσι.
Και τότε μπήκε στο δίλημμα: Το λαδάκι στα νηστικά παιδιά της ή στο εικονοστάσι με την εικόνα του Ευαγγελισμού; Αποφασιστικά έκανε τον σταυρό της και είπε στην Παναγία: «Παναγία μου! Εγώ θα σου ανάψω το καντήλι, γιατί η μέρα που ξημερώνει είναι πολύ μεγάλη για την πίστη μας, αλλά και συ όμως ανάλαβε να μου θρέψεις τα παιδιά». Πήρε το λιγοστό λαδάκι και μ’ αυτό άναψε το καντήλι της Παναγιάς. Το ιλαρό του φως φώτισε το φτωχικό σπίτι και η καρδιά της γέμισε από γαλήνη. Αυτό τους συνόδευσε στη βραδινή τους προσευχή και στον ύπνο τους όλο εκείνο το αξέχαστο βράδυ.
Την άλλη μέρα, μετά τη Θεία Λειτουργία, η χήρα μάνα άνοιξε το ντουλάπι, για να πάρει το λιγοστό αλεύρι, και έμεινε άφωνη. Τι βλέπει; Το «λαδερό» γεμάτο λάδι μέχρι πάνω, και δύο σακούλες γεμάτες αλεύρι και μακαρόνια!
Σταυροκοπήθηκε πολλές φορές, δοξάζοντας και ευχαριστώντας τον Θεό και την Παναγία για το μεγάλο θαύμα, αλλά δεν είπε σε κανέναν τίποτα.
Για δύο χρόνια ούτε το λάδι άδειαζε από το μπουκάλι, ούτε και το αλεύρι «σώθηκε» ποτέ, παρά την καθημερινή τους χρήση για έξι στόματα και για κρυφή ελεημοσύνη. Αλλά και το καντήλι παρέμεινε από τότε μέρα-νύχτα αναμμένο, μαρτυρώντας με το άσβεστο φως του τη ζωντανή πίστη αυτής της ευλογημένης γυναίκας.
Απρίλιος του 1941. Οι Γερμανικές δυνάμεις έχουν εισβάλει στην πατρίδα μας. Σε λίγο θα ελέγχουν τα πάντα. Το πολυθρύλητο θωρηκτό του Πολεμικού Ναυτικού «Γεώργιος Αβέρωφ», που είχε κατατροπώσει τον τουρκικό στόλο στον Α’ Βαλκανικό πόλεμο, βρίσκεται τώρα αραγμένο στα νερά της Ελευσίνας. Είναι περιτριγυρισμένο από συρματοπλέγματα, για να ασφαλιστεί από τις τορπίλες των εχθρικών υποβρυχίων. Η διαταγή του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού είναι απόλυτα αυστηρή:
«Απαγορεύεται ο απόπλους του πολεμικού πλοίου».
Το «Αβέρωφ», που είναι η δόξα των ελληνικών θαλασσών, διατάσσεται να παραμείνει δεμένο στο λιμάνι ώσπου να φτάσουν κι εκεί οι Γερμανοί να το καταλάβουν ή να το βυθίσουν.
Τότε ο Αρχιμανδρίτης Διονύσιος Παπανικολόπουλος, ο στρατιωτικός ιερέας του «Αβέρωφ», υψώνει φωνή διαμαρτυρίας. Είναι Μεγάλη Πέμπτη και λίγο πριν τελέσει την Ακολουθία των Παθών στο εκκλησάκι του πλοίου, καλεί επειγόντως το πλήρωμα του καραβιού και με δακρυσμένα μάτια τούς λέει:
«Παιδιά μου, θέλουν να μας βουλιάξουν. Το θρυλικό μας καράβι. Το βαστάει αυτό η ψυχή σας; Τέτοιο άδοξο τέλος θα έχει το πιο δοξασμένο καράβι μας; Θα μας καταριούνται από τον ουρανό οι ψυχές των ηρώων μας ναυτικών, του Μιαούλη, του Κανάρη, της Μπουμπουλίνας. Δείτε με τα ψυχικά σας μάτια,τον Ναύαρχό μας, Παύλο Κουντουριώτη, στον ουρανό. Κλαίει και μας παρακαλεί να μη δώσουμε τέτοιο τέλος στο καράβι, αλλά τέλος ανάλογο με τη δόξα του. Τι λέτε, παιδιά;».
«Παπά, θα κάνουμε ό,τι μας πεις».
«Πρέπει να πάρουμε το «Αβέρωφ» και να φύγουμε. Πρέπει να σώσουμε την τιμή του».
«Μα να ξέρετε παιδιά μου, ότι αυτό το τόλμημα, θα μας στοιχίσει τη ζωή. Διότι αν δε βουλιάξουμε περνώντας το ναρκοπέδιο, πιθανόν θα βουλιάξουμε στο φράγμα της Ψυττάλειας. Αν κι εκείνο μας βοηθήσει ο Θεός να το περάσουμε στην πορεία μας θα πρέπει να γλυτώσουμε από τις βόμβες των αεροπλάνων. Αν και αυτόν τον κίνδυνο τον περάσουμε, τότε θα σώσουμε την τιμή του «Αβέρωφ». Αν βουλιάξουμε, εμείς θα πάμε δοξασμένοι στον ουρανό να βρούμε αιώνια ανάπαυση και η τιμή του Ναυτικού μας θα μείνει πάντα στην ελληνική ιστορία ένας θρύλος. Τι λέτε, παιδιά μου;»
«Θα φύγουμε με το «Αβέρωφ» και ό,τι πει ο Θεός ας γίνει».
Ο πατέρας Διονύσιος κάνει το σημείο του σταυρού λέγοντας «Ευλογητός ο Θεός» και συνεχίζει:
«Σήμερα είδα σε όραμα τον Άγιο Νικόλαο και μου είπε: Μη φοβόσαστε. Θα φτάσετε εκεί που θέλετε. Ο Θεός είναι μαζί σας».
Οι ναύτες ετοιμάζουν το καράβι και ο π. Διονύσιος αρχίζει την ακολουθία των Αγίων Παθών. Αργά τη νύχτα περιφέρει τον Εσταυρωμένο σε όλα τα διαμερίσματα του πλοίου, στα κανόνια, στην αποθήκη των πυρομαχικών και τέλος τον στερεώνει στο μπροστινό μέρος του πλοίου και φωνάζει: «Παιδιά μου, έχουμε κυβερνήτη τον Χριστό. Μη φοβάστε. Θα νικήσουμε…».
Σε λίγο ανοίγουν δίοδο στα συρματοπλέγματα. Το καράβι περνά το ναρκοπέδιο χωρίς να αγγίξει τις νάρκες. Στην Ψυττάλεια κόβουν το φράγμα με το πρώτο χτύπημα σαν να είναι κλωστή. Τα ξημερώματα της Μεγάλης Παρασκευής βρίσκονται στα ήσυχα νερά της Κυνουρίας. Κρύβονται στις ακτές της κάτω από τις σκιές των πανύψηλων βουνών. Κανένα βομβαρδιστικό των Γερμανών δεν αντιλαμβάνεται το κρυμμένο αυτό δοξασμένο καράβι.
Με τα φώτα σβησμένα μόλις νυχτώνει, το «Αβέρωφ» κατευθύνεται με την πιο δυνατή ταχύτητα στην Κρήτη. Ενώ διασχίζει τα νερά του Αιγαίου, ο π. Διονύσιος έχει βγάλει τον Επιτάφιο και ψέλνουν συγκινητικά όλοι μαζί τα Εγκώμια της Μεγ. Παρασκευής. Πρωί-πρωί φτάνουν στη Σούδα και από εκεί μετά από λίγες μέρες το θωρηκτό μαζί με το πιστό του πλήρωμα φτάνει στην Αλεξάνδρεια.
Σήμερα το δοξασμένο πλοίο αναπαύεται στις ακτές του Παλαιού Φαλήρου. Μέσα του κρύβει ιστορία έπους και ηρωισμού. Όταν βρίσκεται κάποιος στους χώρους του αισθάνεται το μεγαλείο των ανθρώπων που έζησαν μέσα σε αυτό και γίνεται συμμέτοχος και συνεχιστής των ένδοξων αγώνων τους.
Ο πολεμιστής του 1940 πήγαινε στη μάχη για να υπερασπιστεί την πατρίδα του. Προχωρούσε «με το χαμόγελο στα χείλη» και με θάρρος στην καρδιά. Κατάφερε να δείξει τέτοιο ηρωισμό και τόλμη γιατί είχε τα παραδείγματα των ηρώων πριν από αυτόν. Θυμόταν τους ήρωες του 1821 που πολέμησαν για να ελευθερώσουν την Ελλάδα από τους Τούρκους. Αλλά ένιωθε παρόντες και τους αρχαίους Έλληνες πολεμιστές που αντιστάθηκαν στους χιλιάδες στρατιώτες με τους οποίους οι Πέρσες προσπάθησαν να κατακτήσουν τον τόπο. Και τώρα μαζί με όλους αυτούς συνεχίζει κι εκείνος, ο αγωνιστής του ’40, και γίνεται ήρωας πολεμώντας για τη λευτεριά.
